Blog

Konieczność zmniejszenia ryzyka i zapewnienie bezpiecznego środowiska pracy to podstawowe zasady zarządzania w każdym zakładzie pracy. Zmniejszenie ryzyka polega na kombinacji bezpiecznych metod pracy i procedur operacyjnych, skutecznego nadzoru i kontroli, odpowiedniego wykształcenia i szkoleń, wyposażenia pracowników w odpowiedni sprzęt ochrony indywidualnej.

Norbert Szymkiewicz

Zapewnienie bezpiecznego środowiska pracy obejmuje m.in. bezpieczne magazynowanie, transport i przeładunek materiałów wybuchowych. Wymaga to odpowiednich magazynów, urządzeń i pojazdów, które mają być udostępnione, a dla firmy istotnym jest, aby rozwijać i utrzymywać odpowiednią politykę oraz procedury.

Magazynowanie

Dariusz Durzyński w publikacji „Transport i magazynowanie materiałów niebezpiecznych” wskazuje, że poprzez magazynowanie należy rozumieć zespół czynności związanych z przemieszczaniem i składowaniem materiałów. W procesie magazynowania pracownik może być narażony na ryzyko zawodowe o poziomie nieakceptowalnym, dlatego pracodawcy prowadzący prace magazynowe i działający w ich imieniu organizatorzy tych prac zmuszeni są do zastosowania przepisów BHP i norm dotyczących bezpieczeństwa pracy przy magazynowaniu tych produktów.

Nie zostały opracowane szczegółowe wytyczne odnośnie bezpiecznego magazynowania materiałów niebezpiecznych. Można jednak odnieść się do szeregu aktów prawnych, w których można uzyskać informacje o bezpiecznych procedurach. Jednym z nich jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z § 68 wszystkie materiały i inne przedmioty powinny być magazynowane w pomieszczeniach i miejscach do tego przeznaczonych, a pomieszczenia magazynowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa, stosownie do rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów.

Przy składowaniu materiałów należy:
• określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania;
• zapewnić aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów itp.);
• zapewnić aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie;
• wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu podłóg, stropów i urządzeń przeznaczonych do składowania.

Regały powinny mieć odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenia przed ich przewróceniem się. Szerokość odstępów między regałami powinna być odpowiednia do stosowanych środków transportowych oraz powinna umożliwiać bezpieczne operowanie tymi środkami i ładunkami.
Niedopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektroenergetycznymi liniami napowietrznymi lub w odległości mniejszej (licząc w poziomie od skrajnych przewodów) niż:
• 2 m – od linii niskiego napięcia;
• 5 m – od linii wysokiego napięcia do 15 kV;
• 10 m – od linii wysokiego napięcia do 30 kV;
• 15 m – od linii wysokiego napięcia powyżej 30 kV.

Należy również pamiętać, że jeśli w zakładzie pracy wydzielone są pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym, oraz pomieszczenia, w których istnieje niebezpieczeństwo wydzielania się substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne, pracodawca powinien wyposażyć je w:
• urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach;
• odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki oraz odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, stosownie do występujących zagrożeń.

Pracownicy zatrudnieni w takich pomieszczeniach powinni mieć zapewniony stały dostęp do środków łączności na wypadek awarii, wybuchu lub pożaru. Pracodawca zobowiązany jest również do ustalenia warunków jakie powinny być spełnione przed wejściem pracowników do pomieszczeń gdzie występuje składowanie materiałów wybuchowych.
Zgodnie z § 91 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów BHP materiałami niebezpiecznymi są w szczególności substancje i preparaty chemiczne sklasyfikowane jako niebezpieczne, zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych, oraz materiały zawierające szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3 lub 4 grupy zagrożenia zgodnie z przepisami w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.
Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych. Pomieszczenia, aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania, w których są stosowane, przemieszczane lub przechowywane materiały niebezpieczne powinny być odpowiednie do właściwości tych materiałów.
W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej – chroniące pracowników przed szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów.

Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów niebezpiecznych powinny być:
• oznakowane w sposób określony w odrębnych przepisach;
• wykonane z materiału niepowodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich zawartością i nieulegającego uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego;
• wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich stosowania;
• odpowiednio szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem się z nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia;
• wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio do możliwości termicznego rozszerzania się cieczy w warunkach przechowywania, transportu i stosowania.

Należy pamiętać, że przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach służących do środków spożywczych jest niedopuszczalne.
Przy przechowywaniu ciekłego materiału niebezpiecznego w stałych zbiornikach należy:
• stosować odpowiednie zabezpieczenia przed rozlewaniem i rozprzestrzenianiem się zawartości zbiornika w razie jego uszkodzenia, jak np. wanny, rynny, koryta, zbiorniki rezerwowe;
• zapewnić urządzenie do bezpiecznego pomiaru ilości cieczy zawartej w zbiorniku;
• uniemożliwić dostęp osób niepowołanych do miejsc, w których znajdują się zbiorniki.

Niedopuszczalnym jest pakowanie, składowanie, załadunek i transport materiałów niebezpiecznych z innymi materiałami stwarzającymi dodatkowe zagrożenie na skutek wzajemnego ich oddziaływania. W magazynach powinny być wywieszone instrukcje określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów niebezpiecznych, a z treścią instrukcji należy zapoznać pracowników zatrudnionych przy tych pracach.
Sposób składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych powinien zapewniać:
• zachowanie temperatur, wilgotności i ochronę przed nasłonecznieniem stosownie do rodzaju materiałów niebezpiecznych i ich właściwości,
• przestrzeganie ograniczeń dotyczących wspólnego składowania i stosowania materiałów,
• ograniczenie ilości jednocześnie składowanych materiałów do ilości dopuszczalnej dla danego materiału i danego pomieszczenia,
• przestrzeganie zasad rotacji z zachowaniem dopuszczalnego czasu składowania poszczególnych materiałów,
• zachowanie dodatkowych wymagań specyficznych dla składowania materiałów i ich stosowania,
• rozmieszczenie materiałów w sposób umożliwiający prowadzenie kontroli składowania i składowanych materiałów.

Przeładunek materiałów niebezpiecznych powinien odbywać się w miejscu do tego przystosowanym, przy wykorzystaniu odpowiednich urządzeń oraz środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, chroniących przed zagrożeniami i skutkami zagrożeń, szczególnie pochodzącymi od elektryczności statycznej oraz występującymi przy przelewaniu cieczy. W miejscu przeładunku materiałów niebezpiecznych nie mogą przebywać osoby niezatrudnione przy tych pracach.

Transport wewnątrzzakładowy

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych, drogi na terenie zakładu pracy służące do transportu materiałów wybuchowych, surowców, półproduktów, półfabrykatów, materiałów do ich produkcji, a także narzędzi i przedmiotów służących do zapewnienia ciągłości procesów technologicznych, mogą być lokalizowane w strefach zagrożenia, bezpośrednich oraz bliskich, określonych w załączniku nr 2 do powyższego rozporządzenia. Na drogach, o których mowa, należy stosować sygnalizację świetlną.

Należy pamiętać również o bezpieczeństwie podczas wykonywania ręcznych prac transportowych. Pracownik może przenosić materiały wybuchowe o masie brutto do 25 kg, chyba że instrukcja zakładowa ze względów bezpieczeństwa nakazuje ograniczenie tej masy. Przy ręcznym przenoszeniu materiału wybuchowego o współczynniku wrażliwości mniejszym niż 2 całkowita masa ładunku nie może przekraczać 10 kg, w tym masa materiału wybuchowego 5 kg. Przenoszenie pomiędzy obiektami produkcyjnymi takiego ładunku powinna wykonywać jedna osoba.

Jeśli na terenie zakładu używane są urządzenia do transportu, powinny one być przystosowane do transportu przewożonego materiału. W obrębie jednego obiektu transport materiałów wybuchowych może się odbywać przewodami rurowymi dostosowanymi do rodzaju materiału wybuchowego i stanu, w jakim on występuje w danej operacji technologicznej. Transport materiałów wybuchowych pomiędzy obiektami może odbywać się przewodami rurowymi, jeżeli te materiały są w postaci ciekłych roztworów lub zawiesin.

Maszyny i inne urządzenia techniczne znajdujące się w obiekcie zagrożonym wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego nie powinny powodować niezamierzonego zapłonu lub wybuchu materiału wybuchowego w wyniku oddziaływania ciepła, tarcia, uderzenia lub innych bodźców.

Takie wymagania muszą spełniać również środki transportu wewnątrzzakładowego, pojemniki na materiały wybuchowe stosowane w operacjach technologicznych lub w transporcie wewnątrzzakładowym, drzwi, okna, zamki, zawiasy, okucia, wyposażenie obiektów oraz inne elementy konstrukcyjne. Narzędzia, które używane są celu ułatwienia transportu (zawiesia, haki itp.) w obiektach zagrożonych wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego powinny być wykonane z odpowiednio dobranych materiałów niepowodujących iskrzenia oraz używane w sposób uniemożliwiający niezamierzony wybuch lub zapalenie materiału wybuchowego. Ponadto materiały służące do wykonywania urządzeń i narzędzi powinny być dobrane w taki sposób, aby nie stanowiły źródła dodatkowych zagrożeń powstałych w wyniku korozji i niebezpiecznych reakcji chemicznych.

Źródła:
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych (t.j. w Dz.U. z 2016 r. poz. 262)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. w Dz.U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650 ze zm.)
• Durzyński Dariusz, Transport i magazynowanie materiałów niebezpiecznych (link), 28.01.2017, 10:05: