Blog

W naszych czasach terminem pracy biurowej określa się różnorodne zawody związane z wysiłkiem umysłowym o różnym stopniu skomplikowania, począwszy od prostych czynności, niewymagających dużego intelektualnego zaangażowania, na pracach twórczych, o dużym stopniu odpowiedzialności skończywszy.

Dariusz Tyrka

Ten typ pracy występuje w bankach, firmach ubezpieczeniowych, doradczych, informatycznych, administracji państwowej, kancelariach prawniczych, podatkowych, a także w magazynach, na stacjach benzynowych i w sklepach. Od pozycji siedzącej i korzystania z komputera właściwie nie da się już uciec. W dobie rozwoju Internetu wiele osób po dniu spędzonym za przysłowiowym biurkiem, w domu również co najmniej na kilka godzin zasiada przed monitorem ekranowym, korzystając z dobrodziejstw sieci. W takim systemie pracy degradacja naszego zdrowia jest powolna, często zwykle niezauważalna na co dzień. Przyzwyczajamy się do pewnych dolegliwości, a część z nich odczujemy dopiero po latach.
Problemy ze wzrokiem, zwyrodnienia, częste bóle mięśni to najczęstsze skutki pracy biurowej. Niewinnie wyglądające czynności, takie jak np. z pozoru bezpieczne wpisywanie danych, wykonywane wielokrotnie w ciągu dnia, stanowią duże obciążenie dla organizmu. Praca przy komputerze wiąże się również z dużymi obciążeniami psychicznymi, ponieważ niesie za sobą dużą odpowiedzialność. Czynnościom wykonywanym często pod presją czasu i w warunkach napięć między pracownikami i pracodawcami towarzyszy stres, powodując zmęczenie, bóle głowy, frustracje. Prowadzi to do postępującej dehumanizacji stanowiska pracy (stres, wypalenie zawodowe). Często jest to także praca jednostajna i monotonna. Powtarzanie tych samych czynności prowadzi do znużenia i poczucia apatii, co powoduje nieuwagę i w konsekwencji prowadzi do potknięć, poślizgnięć i upadków, które mogą zakończyć się poważnymi obrażeniami.
Z ergonomicznego punktu widzenia, wszystkie prace biurowe, niezależnie od ich merytorycznych celów, można scharakteryzować, jako prace umysłowe, wykonywane w pozycji siedzącej. Konsekwencją pracy w tej wymuszonej pozycji jest obciążenie kręgosłupa oraz statyczne obciążanie mięśni tułowia. Długotrwały brak aktywności fizycznej powoduje również spowolnienie krążenia i spłycenie oddechu powodujące niedotlenienie, co prowadzi do zmniejszenia wydolności fizycznej i umysłowej.

Bomba z opóźnionym zapłonem

Wielogodzinna, nieprzerwana praca w pozycji statycznej stanowi duże zagrożenie dla zdrowia pracownika. Na dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego skarży się 50 proc. badanych mężczyzn i 70 proc. kobiet. Mimo iż wydają się one błahe, w istocie to ukryta bomba. Prowadzą bowiem do poważnych stanów zwyrodnieniowych w rejonie szyjno-barkowym, w palcach i nadgarstkach, a także okolicach ud i krzyża. Przynajmniej raz w roku na bóle kręgosłupa uskarża się 80 na 100 dorosłych. Intensywna praca wzrokowa w nieodpowiednich warunkach oświetlenia może także powodować lub pogłębiać zmęczenie. Na subiektywne dolegliwości związane ze zmęczeniem oczu na skutek pracy przy komputerze skarży się aż 90 proc. kobiet i 80 proc. mężczyzn.

Do statycznego przeciążenia dochodzi najczęściej: podczas kilkugodzinnej pracy w niezmiennej pozycji ciała (siedzenie, stanie) oraz przy braku aktywnej przerwy w pracy, złej organizacji miejsca pracy, niewłaściwym ustawieniu mebli, stosowaniu nieodpowiednich do wykonywanej pracy krzeseł i mebli biurowych, złych nawykach pracownika, nieprawidłowej pozycji ciała. Obciążenie statyczne może wynikać z utrzymywania jednej pozycji, bez możliwości jej zmiany przez 70 proc. czasu pracy.
Z danych Labour Force Survey (Brytyjski Główny Urząd Statystyczny) wynika, że rocznie ok. 2 mln Brytyjczyków pada ofiarą biurowych wypadków. Około 300 tys. z nich to zdarzenia na tyle poważne, że wymagają raportowania.

Według badań przeprowadzonych przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi i Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, ponad 57 proc. stanowisk pracy łamie w sposób rażący minimalne wymagania ergonomii. Zdecydowana większość pracowników, bo aż 91 proc. skarży się na bóle pleców i karku, 62 proc. cierpi na bóle nadgarstków, 20 proc. uskarża się na notoryczne mrowienie w stopach, drętwienie łydek i opuchlizny nóg, a ponad 41 proc. na dolegliwości narządu wzroku

Warto także pamiętać, że zgodnie z par. 7 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, pracodawca powinien zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach komputerowych łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami pracy, nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej pięciominutową przerwę, wliczaną do czasu pracy po każdej godzinie pracy przy obsłudze komputera, którą powinniśmy wykorzystywać jak najlepiej dla zdrowia.
Obowiązkiem pracodawcy jest chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Ważnym aspektem pracy biurowej jest uświadomienie pracownikom, że nie jest to narzucone wewnętrznym regulaminem lub dyrektywą techniczną, lecz prawnym obowiązkiem każdego pracodawcy.
Kodeks pracy, przypisując pracodawcy obowiązki organizatora pracy, wymaga od niego dbałości, która zapewni warunki pracy niezagrażające życiu i zdrowiu pracowników. Regulują je przede wszystkim przepisy rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Wynika z nich m.in. obowiązek zapewnienia stanowisk pracy, które powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym wolna powierzchnia stanowiska powinna zapewnić pracownikowi swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii, a także ochrony przed czynnikami szkodliwymi dla zdrowia. Pracodawca ma obowiązek nie tylko zapewnić pracownikom odpowiednie warunki pracy, ale także informować ich o uciążliwościach, niebezpieczeństwach i ryzyku zawodowym występującym w danym środowisku pracy. Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy to także kwestia odpowiedniego podejścia samych pracowników. Mogą oni bowiem bezpośrednio oddziaływać na stan bezpieczeństwa pracy poprzez sugerowanie, konsultowanie i opiniowanie z pracodawcą najważniejszych kwestii z zakresu bhp. Przeprowadzanie konsultacji jest obowiązkiem wszystkich pracodawców, niezależnie od ilości zatrudnionych pracowników i charakteru prowadzonej działalności.
Praca biurowa jest określana jako lekka, jednak wykonywana w nieodpowiednich warunkach może stać się źródłem wielu uciążliwości prowadzących do pogorszenia stanu zdrowia i ogólnej kondycji fizycznej lub psychicznej pracownika, a w konsekwencji również znacznego spadku wydajności pracy. Ocenia się, że choroby zawodowe pojawiające się w związku z pracą biurową to choroby zawodowe przyszłości, przy czym chyba można zaryzykować twierdzenie, że teraźniejszość staje się przyszłością. Staną się one wkrótce najliczniejszą grupą wśród wszystkich dolegliwości związanych z pracą zawodową. Pomimo powszechnego przekonania o małym zagrożeniu, jakie praca biurowa za sobą niesie, musimy sobie zdać sprawę z niebezpieczeństw, jakie może powodować.

Opracowano na podstawie:
- Kodeks Pracy – Dział X Bezpieczeństwo i higiena pracy
- Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 r. Nr 169, poz. 1650)
- Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz.U. 1998 r. Nr 148, poz. 973)
- www.statistics.gov.uk
- www.stat.gov.pl
- www.ciop.pl

dr inż. Katarzyna Majchrzycka

Zakład Ochron Osobistych CIOP-PIB