Blog

„Poklepanie po ramieniu dzieli tylko niewielka anatomiczna odległość od kopniaka w tyłek, lecz wyniki tych czynności oddalone są od siebie o całe mile”
V. Wilcox

Edyta Janus

Źródła motywacji leżą w psychice człowieka. Motywacja jest zatem stanem psychologicznym oznaczającym gotowość jednostki do podjęcia określonego działania. Obejmuje wszystkie te czynniki, które pobudzają człowieka do działań; mają udział w nadaniu działaniom określonego kierunku oraz wpływają na utrzymanie stanu pobudzenia.
Wiedza o psychologicznych mechanizmach motywacyjnych jest dość złożona, ale jej nabycie pozwala na efektywne wyzwalanie potencjału własnego oraz pracowników. Nie trzeba jednak być psychologiem, by zdobyć i stosować zasady pobudzania ludzi do działania.
Znajomość i stosowanie podstawowych założeń motywowania - traktowanych jako banalne i ,,oczywiste" - przynosi wymierne efekty. Nierzadko owa oczywistość zasad powoduje, że traktujemy je z przymrużeniem oka, nie poświęcając im należnej uwagi. Stosowanie ich ma charakter nawykowy, nie koncentrujemy się na ich rozumieniu. Jedną z takich ,,oczywistości", o której warto sobie przypomnieć, jest stosowanie nagród i kar.

Nagrody i kary

Stosowanie nagród i kar opiera się o mechanizmy warunkowania wpisane w teorie uczenia się. Jedną z form warunkowania jest tak zwane instrumentalne uczenie się. W procesie tym jednostka uświadamia sobie, że otrzymywane przez nią nagrody (gratyfikacje) i kary (sankcje) zależą od jej zachowania. Motywację można zatem kształtować, stwarzając warunki zagrożenia lub okoliczności sprzyjające zaspokojeniu przez pracownika jego potrzeb i oczekiwań.
Aby nagroda spełniła swoją funkcję, musi być oceniana przez pracownika jako słuszna. Odwołując się do teorii słuszności Adamsa, pracownik porównuje swoją pracę i otrzymane gratyfikacje z działaniami współpracowników. Jeśli ocenia, że za podobny wysiłek on i współpracownicy otrzymują taką samą nagrodę, pojawia się u niego poczucie słuszności. Jeśli zauważa nierównowagę, pojawia się u niego dyskomfort. Stąd skuteczna nagroda to taka, którą pracownik odbiera jako słuszną, należną i uczciwą. W przypadku braku poczucia słuszności nagroda może spowodować frustrację i zastanawianie się, czy ponowne podejmowanie wysiłku ma sens.
Karanie pracowników, czyli stosowanie różnego typu represji, zwykle uczy pracownika jak omijać zagrożenia, aby uniknąć sankcji. Nowe zachowania pracownika nie muszą wynikać z jego przekonań, ale z przeświadczenia osoby, która karę nałożyła. Stąd trudno mówić o identyfikacji pracownika z prezentowanymi zachowaniami, które mogą być tylko teatrem odgrywanym na potrzeby przełożonych i dla uniknięcia represji.
Stosując nagrody i kary warto mieć na uwadze kilka zasad, które traktują o ich skuteczności.