Artykuł omawia przykłady rękawic specjalistycznych, stosowanych do ochrony rąk w warunkach ekspozycji na czynniki gorące oraz zasady prawidłowego doboru rękawic przeznaczonych do ochrony rąk przed czynnikami gorącymi. Do tej grupy rękawic zalicza się rękawice ochronne dla spawaczy, rękawice strażackie oraz tzw. rękawice hutnicze.
Agnieszka Stefko
Każda z wymienionych grup rękawic powinna spełniać inne wymagania w celu zapewnienia ochrony rąk w odmiennych warunkach narażenia na czynniki gorące.
Rękawice ochronne dla spawaczy
Rękawice ochronne dla spawaczy są zaliczane do kategorii II środków ochrony indywidualnej wg dyrektywy 89/686/EWG [1] (rozporządzenia ministra gospodarki z 21 grudnia 2005 r. [2]).
Wymagania dotyczące rękawic przeznaczonych do ochrony rąk podczas procesów spawania, cięcia i procesów pokrewnych zostały zawarte w normie zharmonizowanej EN 12477:2001 (odpowiednik krajowy: PN-EN 12477:2005 [3]) oraz zmianie do tej normy: EN 12477:2001/A1:2005 (odpowiednik krajowy: PN-EN 12477:2005/A1:2007 [4]).
Przyjmuje się, że rękawice spawalnicze ocenione zgodnie z wymienioną normą spełniają zasadnicze wymagania dyrektywy 89/686/EWG dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Rękawice ochronne dla spawaczy są przeznaczone do ochrony rąk i nadgarstków przed działaniem drobnych rozprysków stopionego metalu, oparzeniami w wyniku krótkotrwałego kontaktu z płomieniem oraz z gorącym przedmiotem lub powierzchnią, ciepłem konwekcyjnym oraz promieniowaniem UV pochodzącym od łuku, a także przed czynnikami mechanicznymi, jak obtarcia, przecięcia, przekłucia.
Zgodnie z normą EN 12477:2001 [3], rękawice przeznaczone do ochrony rąk spawaczy dzielą się na dwie podstawowe grupy:
- rękawice zaliczane do typu A,
- rękawice zaliczane do typu B.
Rękawice spawalnicze typu B są zalecane do stosowania w przypadku wykonywania prac, przy których jest wymagana duża zręczność, np. spawania TIG (ang. tungsten inert gas - spawanie nietopliwą elektrodą wolframową w osłonie gazów obojętnych), gdyż rękawice te spełniają wyższy poziom wymagań w odniesieniu do zręczności w porównaniu z rękawicami typu A, chociaż jednocześnie wymagania w zakresie właściwości ochronnych są spełnione na niższym poziomie. Do pozostałych procesów spawania mogą być stosowane rękawice typu A, które zapewniają spełnienie wymagań w zakresie właściwości ochronnych na wyższym poziomie. Porównanie wymagań stawianych rękawicom spawalniczym typu A i B przedstawiono w tabeli nr 1. Należy przy tym podkreślić, że rękawice mogą jednocześnie spełniać wymagania dla obydwu wymienionych typów, będą one wówczas klasyfikowane jednocześnie do typu A i B.
Właściwość |
Wymaganie |
|
| Typ A | Typ B | |
| Odporność na ścieranie - poziom skuteczności (liczba cykli) |
2 (500) | 1 (100) |
| Odporność na przecięcie - poziom skuteczności (wskaźnik I) |
1 (1,2) | 1 (1,2) |
| Wytrzymałość na rozdzieranie - poziom skuteczności (wartość w N) |
2 (25) | 1 (10) |
| Odporność na przekłucie - poziom skuteczności (wartość w N) |
2 (60) | 1 (20) |
| Zachowanie się podczas palenia - poziom skuteczności |
3 (czas dalszego palenia ≤ 3 s, czas dalszego żarzenia ≤ 25 s) |
2 (czas dalszego palenia ≤ 10 s, czas dalszego żarzenia ≤ 120 s) |
| Odporność na ciepło kontaktowe - poziom skuteczności (temperatura kontaktu [°C]) |
1 (100) |
1 (100) |
| Odporność na ciepło konwekcyjne - poziom skuteczności (wskaźnik przenoszenia ciepła HTI24) |
2 (≥7) | brak wymagań |
| Odporność na drobne rozpryski stopionego metalu - poziom skuteczności (liczba kropli) |
3 (25) | 2 (15) |
| Zręczność - poziom skuteczności (średnica pręta [mm]) |
1 (11) | 4 (6,5) |
Tabela nr 1 Wymagania dotyczące rękawic spawalniczych typu A i B na podstawie normy EN 12477:2001 [3]
Wśród rękawic spawalniczych dostępnych na rynku można jednak znaleźć rękawice, które, mimo iż są zaliczane do typu B, spełniają wymaganie w zakresie odporności na ciepło konwekcyjne. Może to oznaczać, że wymaganie w zakresie tej właściwości jest spełnione na niższym poziomie niż wymagany w normie dla typu A, albo mimo spełnienia wspomnianego wymagania, pozostałe parametry utrzymują się na niższym poziomie, co rzutuje na konieczność zaklasyfikowania rękawic do typu B. Poza wymaganiami podanymi w tabeli powyżej, w odniesieniu do rękawic dla spawaczy powinny być spełnione również inne wymagania, należące do grupy wymagań ogólnych. Nie zostały one omówione w niniejszym artykule, gdyż podstawą doboru rękawic do zagrożeń na danym stanowisku pracy są wymagania i właściwości podane w tabeli nr 1, wymagania ogólne są uwzględniane przy ocenie typu WE, która jest przeprowadzana przez jednostkę notyfikowaną. Warto dodać jednak, że w przypadku rękawic ochronnych dla spawaczy powinny one spełniać wymagania dotyczące minimalnej długości całej rękawicy, określone w normie EN 12477:2001 [3]. Są to inne wymagania niż te, które określono w podstawowej normie dla wszystkich typów rękawic, tj. EN 420:2003+A1:2009 (odpowiednik krajowy: PN-EN 420+A1:2010 [5]), stąd wymiary rękawic dla spawaczy będą inne niż rękawic ocenianych pod tym względem zgodnie z normą EN 420:2003+A1:2009.
Rękawice dla spawaczy nie są znakowane żadnym charakterystycznym znakiem graficznym, oznaczającym przeznaczenie dla tej właśnie grupy użytkowników. W znakowaniu rękawic dla spawaczy stosuje się znak graficzny oznaczający ochronę przed zagrożeniami termicznymi.
W przypadku rękawic, które są przeznaczone do spawania łukowego powinno być spełnione jeszcze jedno wymaganie, zgodnie z EN 12477:2001/A1:2005 [4], tj. dotyczące rezystancji elektrycznej skrośnej, której wartość zarówno w odniesieniu do rękawic typu A, jak i rękawic typu B, powinna wynosić > 105 ?. Rękawice nie powinny zawierać żadnego połączenia elektrycznie przewodzącego między zewnętrznymi i wewnętrznymi częściami. Zakłada się, że rękawice spełniające powyższe wymaganie, zapewnią minimalną rezystancję elektryczną do 100 V (DC) podczas spawania łukowego. Niemniej należy pamiętać, że rękawice nie będą stanowiły żadnej ochrony, jeśli będzie stosowany wadliwy sprzęt spawalniczy lub będzie on stosowany w sposób nieprawidłowy. Ponadto, wartość rezystancji elektrycznej skrośnej będzie mniejsza, gdy rękawice będą zabrudzone, mokre lub nasiąknięte potem. Należy również podkreślić, że rękawice te nie są odpowiednie do ochrony rąk przed porażeniem prądem elektrycznym, do tego celu służą bowiem rękawice izolujące, zaprojektowane i ocenione pod kątem spełnienia wymagania w tym zakresie [4].
Rękawice dla spawaczy są w większości wykonane ze skór bydlęcych dwoinowych i licowych, rzadziej ze skór świńskich i kozich. Mogą być wykonane w wersji konstrukcyjnej z podszewką lub bez niej.
Rękawice ochronne dla strażaków
Rękawice ochronne dla strażaków są zaliczane do kategorii III środków ochrony indywidualnej według dyrektywy 89/686/EWG [1] (rozporządzenia ministra gospodarki z 21 grudnia 2005 r. [2]).
W przypadku rękawic przeznaczonych do ochrony rąk strażaków podczas normalnych akcji przeciwpożarowych oraz prac związanych z przeszukiwaniem terenu i akcji ratowniczych, jako podstawę oceny spełnienia zasadniczych wymagań dyrektywy 89/686/EWG stosuje się normę EN 659:2003+A1:2008 (odpowiednik krajowy: PN-EN 659+A1:2008 [8]) wraz z poprawką do niej: EN 659:2003+A1:2008/AC:2009 (odpowiednik krajowy: PN-EN 659+A1:2008/AC:2009) [9]).
Natomiast rękawice ochronne dla strażaków, które są przeznaczone do ochrony rąk podczas specjalnych akcji przeciwpożarowych, tj. gdy występuje ekspozycja na intensywne promieniowanie cieplne oraz wysoki poziom ciepła konwekcyjnego i ciepła kontaktowego, np. podczas pożarów dużych ilości łatwopalnych gazów lub cieczy, są oceniane według normy określającej wymagania dla odzieży ochronnej tj. EN 1486:2007 (odpowiednik krajowy: PN-EN 1486:2009 [10]).
W odniesieniu do rękawic dla strażaków, w normie EN 659:2003+A1:2008 [8] określono poziom wymagań w zakresie odporności i wytrzymałości mechanicznej, skuteczności termicznej oraz wymagań ogólnych. Stąd użytkownik rękawic może mieć pewność, że wybrane przez niego rękawice, które spełniają zasadnicze wymagania dyrektywy 89/686/EWG i uzyskały certyfikat oceny typu WE, spełniają co najmniej minimalne wymagania dotyczące właściwości ochronnych, określone właśnie we wspomnianej normie, oczywiście jeśli norma ta była podstawą oceny typu WE, przeprowadzonej przez jednostkę notyfikowaną. Rękawice dla strażaków mogą jednak charakteryzować się właściwościami ochronnymi na poziomie wyższym niż minimalne wymagania normy. Informacje na temat uzyskanych poziomów skuteczności w zakresie właściwości ochronnych użytkownik może znaleźć w informacjach producenta dołączanych do rękawic; w przypadku rękawic strażackich informacja o poziomach skuteczności nie jest bowiem podawana w znakowaniu rękawic. Poza informacjami ogólnymi, które powinny znaleźć się na rękawicy, a wynikającymi z normy EN 420:2003+A1:2009, rękawice dla strażaków są znakowane numerem normy EN 659:2003+A1:2008 oraz specjalnym znakiem graficznym, oznaczającym rodzaj ochrony (rys. 1). Nie stosuje się przy tym innych znaków graficznych, jak np. znaki zgodne z normami EN 407:2004 i EN 388:2003, ani żadnych kodów cyfrowych, czy literowych [8].
Rys. 1. Znak graficzny oznaczający ochronę rąk dla strażaków [8]
Zarówno rękawice przeznaczone do ochrony rąk podczas normalnych, jak i specjalnych akcji przeciwpożarowych, powinny być kompatybilne z rękawami stosowanej odzieży ochronnej. Mogą być one stosowane pod lub na rękawy odzieży ochronnej, zgodnie ze wskazówkami producenta wyrobu. Powinny zapewniać ciągłą ochronę z rękawami odzieży ochronnej, co oznacza, że skóra użytkownika nie może być w żadnym miejscu odsłonięta podczas wykonywania ruchów, bez względu na położenie części ciała, w tym gdy ramiona są wyciągnięte, co ma zapobiegać m.in. przedostawaniu się palących szczątków na nadgarstek.
Rękawice zaprojektowane do normalnych akcji przeciwpożarowych są wykonywane z układów materiałów, w skład których wchodzą zarówno tkaniny, dzianiny, włókniny wykonane z surowców niepalnych, niekiedy powleczone dodatkowo powłoką ognioodporną, jak i skóry termo- i wodoodporne. Stosowane są często laminaty łączące w sobie właściwości ochronne różnych wyrobów włókienniczych, przy zapewnieniu jednocześnie niskiej masy powierzchniowej i grubości materiału, co podwyższa walory użytkowe rękawic. W konstrukcji rękawic stosowane są membrany zapewniające ochronę przed przenikaniem wody do wnętrza rękawicy i jednoczesne odprowadzanie wilgoci w postaci potu od ręki użytkownika.
Rękawice do specjalnych akcji przeciwpożarowych są wykonywane z układów materiałów, w których materiał zewnętrzny stanowi tkanina o właściwościach odbijających intensywne promieniowanie cieplne (materiały metalizowane).
Rękawice ochronne dla hutników
W konstrukcji rękawic ochronnych dla hutników stosowane są jako materiały zewnętrzne: tkaniny z przędzy z włókien szklanych lub aramidowych metalizowane, z których wykonana jest część grzbietowa rękawic oraz skóry termoodporne lub tkaniny z przędz z włókien niepalnych, stanowiące część dłoniową rękawic. Pod warstwą zewnętrzną umieszczony jest zwykle wkład termoizolacyjny w postaci różnego rodzaju włóknin, tkaniny wełnianej impregnowanej niepalnie itp. Warstwę wewnętrzną rękawic stanowi niepalna podszewka. Tego typu rękawice mają zwykle długi mankiet ochraniający część przedramienia, całe przedramię lub ramię.
Zasady prawidłowego doboru środków ochrony rąk przed czynnikami gorącymi
- Rodzaj czynników gorących występujących na danym stanowisku pracy, przed którymi należy zapewnić ochronę rąk pracownika, np. płomień, kontakt z gorącymi przedmiotami czy powierzchniami (temperatura i czas kontaktu), ciepło konwekcyjne, promieniowanie cieplne, drobne rozpryski i duże ilości stopionych metali.
- Współwystępowanie innych zagrożeń np. czynników powodujących urazy mechaniczne (obtarcia, przecięcia, przekłucia).
- Specyficzne warunki pracy, w których konieczne jest stosowanie rękawic specjalistycznych, jak rękawice spawalnicze, strażackie, rękawice do prac w hutnictwie.
- Wielkość narażenia na czynniki niebezpieczne i szkodliwe - konieczność wyboru rękawic o odpowiednim poziomie skuteczności w zakresie poszczególnych właściwości ochronnych.
- Rodzaj prac wykonywanych przez pracownika eksponowanego na czynniki gorące - tj. proste czynności, które nie wymagają dobrej zręczności, zdolności manipulowania palcami rąk, czy też prace precyzyjne, przy których wszelkie utrudnienia ruchów palców rąk powinny być jak najbardziej zminimalizowane.
- Część ręki i kończyny górnej eksponowana na czynniki gorące, co związane jest z wyborem rękawic o odpowiedniej długości mankietu lub jednoczesnym stosowaniem rękawic wraz z ochraniaczami przedramienia/ramienia, czy też wybór częściowych ochron rąk.
Dobierając odpowiednie rękawice, należy też pamiętać o dopasowaniu wielkości rękawicy do wielkości ręki użytkownika, gdyż zarówno rękawice zbyt luźne, jak i zbyt dopasowane będą utrudniały wykonywanie prac i nie zapewnią wymaganej izolacyjności cieplnej. Należy pamiętać również o tym, aby wybierać zawsze tylko te wyroby, które spełniają zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawarte w dyrektywie 89/686/EWG [1] (rozporządzeniu MG z 21 grudnia 2005 r. [2]) i które są oznakowane znakiem CE. W każdym przypadku należy uwzględniać wytyczne producenta rękawic dotyczące zakresu stosowania wyrobu i informacje dotyczące właściwości ochronnych, w tym poziomów skuteczności ustalonych dla rękawic na podstawie wyników badań laboratoryjnych.
Na zakończenie należy dodać, że w niniejszym artykule zostały przywołane ostatnie wydania norm zharmonizowanych z dyrektywą 89/686/EWG. Na rynku środków ochrony indywidualnej użytkownik może jednak znaleźć również rękawice ocenione z wykorzystaniem wcześniejszych edycji norm zharmonizowanych. Przyjmuje się, że wyroby te również spełniają zasadnicze wymagania dyrektywy, należy jednak dążyć do spełnienia wymagań zawartych w aktualnych wydaniach dokumentów normatywnych, co odzwierciedla dostosowanie się do aktualnej wiedzy w tym zakresie.
Agnieszka Stefko
Literatura
1. Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich nr 89/686/EWG z 21 grudnia 1989 r. w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących środków ochrony indywidualnej (Dz.Urz. WE L 399 z 30.12.1989 r. z późn. zm.)
2. Rozporządzenie ministra gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej, Dz.U. 2005, Nr 259, poz. 2173
3. EN 12477:2001 (PN-EN 12477:2005) Rękawice ochronne dla spawaczy
4. EN 12477:2001/A1:2005 (PN-EN 12477:2005/A1:2007) Rękawice ochronne dla spawaczy
5. EN 420:2003+A1:2009 (PN-EN 420+A1:2010) Rękawice ochronne. Wymagania ogólne i metody badań
6. EN 407:2004 (PN-EN 407:2007) Rękawice chroniące przed zagrożeniami termicznymi (gorąco i/lub ogień)
7. EN 388:2003 (PN-EN 388:2006) Rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi
8. EN 659:2003+A1:2008 (PN-EN 659+A1:2008) Rękawice ochronne dla strażaków
9. EN 659:2003+A1:2008/AC:2009 (PN-EN 659+A1:2008/AC:2009) Rękawice ochronne dla strażaków
10. EN 1486:2007 (PN-EN 1486:2009) Odzież ochronna dla strażaków. Metody badania i wymagania dla odzieży odbijającej promieniowanie cieplne przeznaczonej do specjalnej akcji przeciwpożarowej
 |
Artykuł został opublikowany w miesięczniku Praca i Zdrowie 05/2010 W tym wydaniu m.in.: - Bezpieczna organizacja budowy |
DZIĘKUJEMY ŻE JESTEŚ Z NAMI!
Zainteresował Cię ten artykuł?
Podziel się nim ze znajomymi !
