Blog

Stan zdrowia osób pracujących jest jednym z istotnych wskaźników zdrowia publicznego, który wraz z systemem opieki zdrowotnej i medyczno społecznej tworzą krajowy system ochrony zdrowia.

dr Teresa Łączkowska

Zdrowie pracujących, a właściwie zdrowie populacji w wieku produkcyjnym (np. w wieku 16–70 lat) jest determinowane przez wiele czynników, które ogólnie można podzielić na:
1. czynniki genetyczne,
2. czynniki środowiska i organizacji pracy,
3. czynniki zależne od stylu i kultury życia pracujących i ich rodzin,
4. czynniki środowiska poza pracą, warunki mieszkaniowe, warunki odpoczynku,
5. jakość i dostępność podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej i służby medycyny pracy.

Przyjmuje się, że zdrowy człowiek przeciętnie przez około 40 lat spędza mniej więcej 1/3 czasu na zdobywanie środków do życia. W zależności od wykształcenia, warunków i charakteru wykonywanej pracy narażony jest na cały szereg czynników szkodliwych
i uciążliwych, w różnym stopniu powodujących negatywne skutki w stanie zdrowia, często prowadzących do rozwoju schorzeń, mogących przyczynić się do obniżenia komfortu życia, jego skrócenia, a nawet stanowić przyczynę śmierci.
Wraz z rozwojem przemysłu w powojennej Polsce rozwijała się przemysłowa służba zdrowia. Zasadą jej organizacji było tworzenie przychodni przyzakładowych przy dużych zakładach pracy (PZOZ y) oraz przychodni międzyzakładowych. Przychodnie te były dofinansowywane przez zakłady pracy, znajdujące się pod ich opieką, a zasadą ich działalności było łączenie lecznictwa i profilaktyki.

Zmiany systemowe zachodzące w Polsce spowodowały konieczność przekształceń w służbie zdrowia, a pierwszym podsystemem opieki zdrowotnej, w którym te przekształcenia wystąpiły, była przemysłowa służba zdrowia. Nowe rozwiązania prawne z zakresu opieki zdrowotnej nad pracującymi spowodowały wyłączenie opieki profilaktycznej nad pracownikiem z systemu podstawowej opieki zdrowotnej.
System aktów prawnych obowiązujących obecnie w Polsce jest w znacznym stopniu zharmonizowany ze stanem prawnym Unii Europejskiej i spełnia kryteria umożliwiające ratyfikację przez Polskę szeregu konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy. Zgodnie z konwencjami nr 155 i 187 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) każde Państwo Członkowskie formułuje, wdraża i okresowo ocenia, we współpracy z najbardziej reprezentatywnymi organizacjami pracodawców i pracowników, spójną narodową strategię w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia pracujących oraz środowiska pracy.

Istnienie w ramach rządu dwóch ośrodków kształtujących dwie uzupełniające się nawzajem ramy prawne ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracujących doprowadziło do powstania dwóch różnych służb.

Polska do dziś nie ratyfikowała obu tych konwencji. Ratyfikowała natomiast konwencję nr 161 dotyczącą służb zdrowia pracujących, zawierającą strategię poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracujących (Occupational Health Services Convention C161) przyjętą przez MOP w 1985 roku, której zadania realizują jednak w naszym kraju dwie niezależne od siebie służby: medycyny pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakres i jakość pracy tych służb oceniana jest przez odrębne ministerstwa, co jest związane z prowadzeniem w tym zakresie dwóch resortowych polityk.
Istnienie w ramach rządu dwóch ośrodków kształtujących dwie uzupełniające się nawzajem ramy prawne ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracujących doprowadziło do powstania dwóch różnych służb: medycyny pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Implementacja przepisów unijnych do polskiego prawodawstwa zaowocowała ustawą o służbie medycyny pracy z 27 czerwca 1997 r. opublikowaną w DzU nr 96, poz. 593.
Ustawa ta powołała do życia służbę medycyny pracy w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a także w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, określając jej organizację, cele i zadania oraz zasady współpracy z innymi podmiotami, włączonymi w system ochrony zdrowia pracujących.