Blog

Według statystyk Państwowej Inspekcji Pracy¹, ponad 70 proc. wypadków śmiertelnych przy pracy, do jakich doszło na budowach w 2009 r., stanowią upadki z wysokości. Poszkodowani w wypadkach najczęściej przebywali na rusztowaniach, dachach, stropach, oknach, drabinach i schodach. Przyczyny zaistniałych wypadków można sklasyfikować jako: przyczyny techniczne, organizacyjne i ludzkie.

Jerzy Obolewicz

W śród przyczyn technicznych dominowały: brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające, niewłaściwe środki ochrony zbiorowej, niewłaściwe wykonanie zabezpieczeń przed upadkami z dachów i stropów (krawędzie, otwory technologiczne, świetliki dachowe), ciągów komunikacyjnych, pomostów rusztowań. Do wypadków prowadził często nieodpowiedni stan balustrad, zastosowanie materiałów o nieodpowiedniej wytrzymałości (odpadów), niewłaściwe wykonanie połączeń, usytuowanie zabezpieczeń bezpośrednio przy krawędzi powierzchni, z których może nastąpić upadek. Zwraca też uwagę nieprawidłowy stan pomostów roboczych – luźno ułożone deski, o różnej grubości i długości, często wystające poza obrys rusztowań oraz nieodpowiedni stan zabezpieczenia rusztowań i drabin.
W grupie przyczyn organizacyjnych dominował brak nadzoru, tolerowanie odstępstw od przepisów i zasad bhp przez kierownictwo budowy oraz stosowanie niewłaściwej technologii.
Wśród przyczyn ludzkich dominowały: nieużywanie przez pracowników środków ochrony indywidualnej, urządzeń zabezpieczających i środków ochrony zbiorowe. Często przyczyną była brawura i lekceważenie poleceń przełożonych, niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności czy też nieznajomość zagrożenia.

Bezpieczeństwo na wysokości

Pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości min. 1 m nad poziomem ziemi lub podłogi, która jest zaliczana do prac szczególnie niebezpiecznych². Nie zalicza się do prac na wysokości pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości jej usytuowania, jeżeli powierzchnia ta jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości min. 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi lub jest wyposażona w inne trwałe konstrukcje (urządzenia) chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. Typowe prace na wysokości wykonywane są na: rusztowaniach, drabinach, klamrach; słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach; konstrukcjach budowlanych bez stropów; galeriach, pomostach, podestach. Oprócz prac zasadniczych wykonywane są też prace pomocnicze i czynności dodatkowe, takie jak: przenoszenie i podnoszenie materiałów budowlanych, narzędzi czy urządzeń; przechodzenie po płaszczyznach poziomych na wysokości; wchodzenie lub schodzenie na i ze stanowiska pracy. Podczas wykonywania tych prac mogą wystąpić zagrożenia dotyczące osób wykonujących prace, osób zatrudnionych na stanowiskach sąsiadujących lub osób postronnych znajdujących się w pobliżu prowadzenia prac. Zagrożenia te mogą być wywołane działaniami natury i/lub bezpośredni lub pośrednimi działaniami człowieka.

Najlepszym sposobem bezpiecznego prowadzenia procesu budowlanego (w tym robót na wysokości) jest zarządzanie bezpieczeństwem pracy uwzględniającym aspekty związane z wykonywaną pracą, takie jak: ustalenie zagrożeń i możliwości ich zlikwidowania, a w razie braku takich możliwości – zastosowanie odpowiednich środków w celu ochrony, kontrolowanie istniejącego stanu bhp oraz instruowanie pracowników w tym zakresie. Bezpieczeństwo pracy w procesach budowlanych można analizować w kategoriach technicznych, organizacyjnych i ludzkich (rys.1). Źródło: opracowanie własne

Wymagania dotyczące ludzi

Za bezpieczeństwo i ochronę zdrowia podczas wykonywania prac na wysokości odpowiadają zarówno pracodawcy jak i pracownicy.

Pracodawca jest odpowiedzialny za:

• przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego przy wykonywanych pracach,
• likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstania,
• stosowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych,
• nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej,
• instruowanie pracowników w zakresie bhp,
• informowanie o istniejących zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz przekazanie informacji o zasadach ich stosowania,
• wyznaczenie koordynatora ds. bhp, w razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców.

Pracownicy są obowiązani w szczególności do:

• przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
• przestrzegania regulaminu pracy,
• przestrzegania przepisów i zasad bhp oraz przepisów przeciwpożarowych,
• dbania o dobro zakładu pracy oraz ochronę jego mienia.

Uczestnicy procesu budowlanego (inwestor, projektant, kierownik budowy) zostali zobowiązani do wypełniania obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia³.

Inwestor jest odpowiedzialny m.in. za:

• zorganizowanie procesu budowy z
• uwzględnieniem zawartych w przepisach wymogów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
• zapewnienie opracowania projektu budowlanego,
• zapewnienie opracowania planu BIOZ przed rozpoczęciem budowy, jeśli jest wymagany,
• zapewnienie objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy.

Projektant jest odpowiedzialny m.in. za:

• sporządzenie projektu architektoniczno-budowlanego zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej ( w tym bhp),
• sporządzenie informacji BIOZ – ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie BIOZ,
• koordynowanie techniczne wymaganych opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad BIOZ w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego.

Kierownik budowy jest odpowiedzialny m.in. za:

• sporządzenie lub zapewnienie sporządzenia planu BIOZ, jeżeli wymagają tego przepisy,
• koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania prac budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach BHP,
• wprowadzenie niezbędnych zmian w informacji BIOZ oraz w planie BIOZ, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych.

Prace na wysokości mogą wykonywać wyłącznie pracownicy posiadający aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do tej pracy. Powinni oni odbyć okresowe badania lekarskie:

• przy pracach na wysokości do 3m – badania co 3-5 lat (według wskazań lekarza),
• przy pracach powyżej 3 m – badania co 2-3lata (w zależności od wskazań lekarza),
• po ukończeniu 50 lat – corocznie.

Zabronione jest zatrudnianie przy pracy na wysokości kobiet ciężarnych poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi stałymi podwyższeniami posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem (bez potrzeby stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem) oraz zatrudnianie młodocianych – osób, które ukończyły 16 lat, a nie przekroczyły 18 lat, przy pracach na wysokości powyżej 3 m grożących upadkiem z wysokości, a w szczególności przy robotach związanych budowlanych przy budowie, naprawie i czyszczeniu kominów; pracach związanych z przymusową pozycją w przestrzeni ograniczonej i narażających pracowników młodocianych na zmienny mikroklimat, prowadzonych na zewnątrz budynku. Dopuszcza się zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 17 lat na wysokości do 10 m, w wymiarze do 2 godz./dobę, pod warunkiem pełnego zabezpieczenia przed upadkiem i wyłączenia innych zagrożeń.

Organizacja pracy na wysokości

Przed rozpoczęciem pracy na wysokości należy zorganizować:

• bezpośredni nadzór na tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,
• odpowiednie środki zabezpieczające,
• instruktaż pracowników.