Blog

Według danych Komisji Europejskiej, co piąty pieszy w Unii Europejskiej ginie na polskich drogach. Najwięcej w okresie jesienno-zimowym, kiedy szybko robi się ciemno i widoczność jest ograniczona. Wypadki komunikacyjne z udziałem pieszych są również częstą przyczyną wypadków przy pracy. Jak w praktyce zwiększyć bezpieczeństwo w zakładach pracy i na drogach?

Może się wydawać, że w krajach skandynawskich lub w Wielkiej Brytanii ulubionym kolorem odzieży stosowanej w zakładach pracy są żółty lub pomarańczowy. W praktyce nie jest przypadkiem, że w tych krajach pracownicy znacznie częściej wyposażani są w odzież o intensywnej widzialności - wynika to z pogłębionej oceny ryzyka i chęci redukcji ryzyka związanego z nieodpowiednią widzialnością pracowników. Przepisy w zakresie bezpieczeństwa w krajach UE są zharmonizowane i zbliżone do siebie, więc czy w Polsce nie powinnyśmy częściej rozważać zastosowania tego rodzaju odzieży?

Każdego roku, każdego miesiąca, dnia a być może nawet teraz dochodzi do wypadków, w wyniku których pracownicy doznają nieodwracalnych obrażeń ciała, mogących prowadzić do śmierci lub kalectwa. Spośród nich moglibyśmy uniknąć wielu wypadków komunikacyjnych, gdyby pracownicy byli wyposażeni w odpowiednio dobraną odzież ochronną o intensywnej widzialności, która ma za zadanie zwiększać widzialność jej użytkowników.

Warto podkreślić, że zwiększenie widzialności pracownika w miejscach pracy jest niezbędne w każdej sytuacji, kiedy pracownicy wykonują prace podczas których muszą być dobrze widoczni - nie tylko w przypadku wykonywania prac np. przy budowie dróg, ale również w większości inwestycji budowlanych oraz w zakładach przemysłowych, gdzie występują ciągi komunikacyjne i poruszają się np. suwnice, dźwigi, wózki widłowe itp.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami np. Rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy¹⁾ w zał. II, Tabeli nr 2 możemy znaleźć nie pozostawiające wątpliwości wytyczne dotyczące konieczności bezwzględnego zastosowania odzieży ochronnej o intensywnej widzialności. Kierując się przedstawionymi tam wskazówkami widzimy, że spektrum zastosowania tego rodzaju odzieży jest bardzo szerokie.

Dlaczego należy stosować odzież o intensywnej widzialności i jak ją dobierać?

Odzież ochronną o intensywnej widzialności należy stosować w przypadkach, kiedy istnieje potrzeba podniesienia widzialności pracowników zarówno dla innych uczestników procesów pracy jak i osób postronnych, np. kierowców.
Decyzja o zastosowaniu tego rodzaju środków ochrony indywidualnej powinna wynikać wprost z wyników oceny ryzyka zawodowego oraz opracowanego w jej ramach programu redukcji.

Warto podkreślić, że stosowanie tego rodzaju odzieży ochronnej niejednokrotnie znacznie wykracza poza prace w ciągach komunikacyjnych i na drogach. Często znajduje zastosowanie przy różnego rodzaju pracach serwisowych, w przypadku których w praktyce trudne jest określenie z góry miejsca realizacji naprawy. Warto tego rodzaju odzież stosować podczas prac na różnego rodzaju instalacjach - w przypadku sytuacji kryzysowej, przy ograniczonej widoczności zdecydowanie łatwiej możemy zlokalizować pracowników.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na pracowników pracujących np. w kanałach przy pracach wodociągowych. Mimo tego, że prawo nie narzuca w tym wypadku potrzeby stosowania ubrań ostrzegawczych, sugeruję to rozważyć. Dlaczego? Ponieważ pracownik wykonujący prace w ubraniu w kolorze niebieskim, gdy zasłabnie i będzie potrzebna akcja ratownicza, nie będzie wystarczająco widoczny, co morze wpłynąć na czas wydobycia go na zewnątrz i udzielenie mu niezbędnej pomocy medycznej. Wyposażenie pracownika w odzież o intensywnej widzialności na pewno ułatwiłoby szybką lokalizacje poszkodowanego i udzielenie mu pomocy.

Dobór odzieży powinien być uzależniony od oceny ryzyka, warunków panujących na stanowisku pracy (prędkości pojazdów, środowiska pracy, ewentualnie zidentyfikowanych innych zagrożeń itp.) oraz od charakteru wykonywanych czynności.

Przede wszystkim odzież powinna spełniać wymagania zasadnicze zawarte w Dyrektywie 89/686/EEC, a od kwietnia 2019 r. Rozporządzenia 2016/425 (więcej informacji). Zdecydowanie powinna zostać zakwalifikowana do II kategorii ŚOI. Warto podkreślić, aby kategorii nie mylić z klasą odzieży. Odzież ta powinna przejść procedurę oceny typu WE i powinna spełniać normy zharmonizowane EN ISO 13688 i EN ISO 20471²⁾

Przy doborze należy również kierować się klasą odzieży. W przypadku prac wykonywanych w pobliżu pojazdów poruszających się z prędkością do 60 km/h zaleca się dobór odzieży 2 klasy. Powyżej zdecydowanie należy wykorzystywać odzież klasy 3. Sprytny BHP-owiec powiedziałby, że wystarczy postawić znak ograniczenia prędkości i z pewnością z czysto teoretycznego punktu widzenia miałby rację, jednak sami możemy w spokoju swojego sumienia odpowiedzieć sobie na pytanie, na ile stosujemy się w trakcie jazdy samochodem do ograniczeń prędkości? Pamiętajmy, że im wyższa klasa odzieży (a mamy 3 klasy), tym więcej odzież będzie miała materiału tła w kolorze żółtym, pomarańczowym lub czerwonym oraz taśm odblaskowych. Przedstawia to tabela "Minimalne wymagane obszary widocznego materiału w m²" zamieszczona pod koniec artykułu.

Warto zwrócić również uwagę na wymagania konstrukcyjne odzieży.

Taśmy odblaskowe w ubraniach o intensywnej widzialności muszą mieć szerokość minimalnie 5 cm. Odzież (poza uprzężami), która ma węższe niż 5 cm taśmy z pewnością nie spełnia wymagań EN ISO 20471. W zależności od rodzaju odzieży, czy jest to narzutka, kurtka, czy spodnie, materiał tła oraz taśmy powinny okalać tułów, ramiona, nogi. Nie powinno być większych przerw niż 5 cm, a taśmy powinny znajdować się od siebie i brzegów w minimalnej odległości 5 cm. Idea jest prosta - osoba powinna być widoczna z każdej strony za dnia oraz w nocy. Można często spotkać na rynku odzież, która ma zastosowane taśmy odblaskowe, które są przerwane np. na plisę w odległościach większych niż 5 cm.

Dobierając odzież należy również zwrócić uwagę na ergonomię, czyli czy jest po prostu wygodna. W przypadku prac wykonywanych latem z pewnością sprawdzi się odzież z jak największym udziałem bawełny, co wpływa na komfort pracy, ale niestety odporność wybarwień tego typu odzieży jest niższa, gdyż jest mniejszy udział włókien syntetycznych, które są głównym nośnikiem koloru. Dlatego też istotna jest jakość barwników wykorzystywanych do wybarwień. Faktem jest, że ubrania z wysokim udziałem włókien syntetycznych są mniej komfortowe w użytkowaniu, ale trwalsze.

Jak poradzić sobie z odzieżą szytą na miarę?

Klasa, a co za tym idzie poziom oferowanej ochrony przez odzież o intensywnej widzialności jest uzależniona od ilości wykorzystanego do produkcji materiału tła oraz ilości wykorzystanych taśm odblaskowych. Zdarza się, że oferuje się w takich przypadkach klientom tzw. odzież „szytą na miarę”, lecz należy być bardzo ostrożnym w przyjmowaniu tego rodzaju ofert, zwłaszcza w odniesieniu do najmniejszych rozmiarów, szczególnie damskich. W takich przypadkach należy dokładnie przyjrzeć się klasie odzieży, gdyż nierzadko uzyskanie np. dla spodni wysokiej klasy ochrony często wymaga zastosowania dodatkowych pasów z taśm odblaskowych lub taśm o większych niż 5 cm szerokościach. Pamiętajmy również, że odzież o intensywnej widzialności jest odzieżą ochronną drugiej kategorii i wymaga certyfikacji.

Jak unikać błędów?

Zdarza się, że niektórzy producenci oferują spodnie w rozmiarach S ÷ XXXL i różnicują odzież jedynie obwodami pasa, ale uszyta jest na jeden wzrost np. 182 cm. W takich przypadkach producenci zalecają docinanie nogawek, co jest absurdalnym rozwiązaniem, gdyż w przypadku niskich osób zdarza się, że obcinane są taśmy, a materiał tła jest znacząco zmniejszany. Warto wystrzegać się tego typu rozwiązań z uwagi na bezpieczeństwo zarówno pracowników jak i pracodawcy.

Inspektorzy Inspekcji Handlowej kontrolujący przedsiębiorców na rynku Polskim (producentów, importerów, detalistów, sklepy hurtowe i detaliczne) w trakcie kontroli celowych zakwestionowali wiele produktów. Badania w laboratoriach wykazały np. iż produkty nie spełniają wymagać fotometrycznych – światło odbijało się w niewystarczającym stopniu lub powierzchnia odblaskowa była za mała. W innych przypadkach zdarzało się, że w instrukcjach były błędy lub braki informacji np. o ilość cykli prania, niewłaściwą deklarację zgodności lub niewłaściwe oznakowanie EN ISO 20471. W wielu z tych przypadków wszczęto postępowanie administracyjne, w celu wycofania ich z rynku.

W tym miejscu chciałbym zadać intrygujące pytanie: Czy stosowanie kamizelki ostrzegawczej wystarczy? Tak, według przepisów w wielu przypadkach kamizelka okaże się wystarczającym rozwiązaniem, ale czy nie warto rozważyć rozwiązań kompleksowych tzn. spodni i/lub bluz? Czy osoba wyposażona w kamizelkę jest w praktyce tak samo widoczna jak osoba wyposażona w pełen komplet odzieży? Na to pytanie można łatwo sobie odpowiedzieć jadąc samochodem po zmroku i obserwując osoby wykonujące prace na poboczu. Np. pracownik niosący paczkę, która zasłania górną część jego ciała - będzie dobrze widoczny na drodze kiedy będzie ubrany tylko w kamizelkę odblaskową?

Co to jest odzież o intensywnej widzialności?

Odzież o intensywnej widzialności należy do środków ochrony indywidualnej - powinna spełniać wymagania Dyrektywy 89/686/EEC i zharmonizowanej z nią normy przedstawiającej wymagania dla tego typu odzieży. Producent wprowadzając ten rodzaj odzieży do obrotu musi legitymować się pozytywnymi wynikami badań wykonanymi przez te laboratoria oraz stosowną dokumentacją - deklaracją zgodności WE.

W chwili obecnej obowiązująca jest norma EN ISO 20471 – która zastąpiła wcześniejszą normę EN 471.
Najczęściej stosowane rozwiązania konstrukcyjne w odzieży to:
• kamizelki ostrzegawcze,
• ubrania ostrzegawcze ( bluza, spodnie ogrodniczki, spodnie do pasa0
• kurtki,
• kombinezony
• T-shirty oraz polówki

W normie EN ISO 20471 określono wymagania dla odzieży o intensywnej widzialności, która daje możliwość wizualnej sygnalizacji obecności w strefie ruchu użytkownika dla operatorów pojazdów lub innych urządzeń mechanicznych, w każdych warunkach oświetlenia, zarówno w świetle dziennym, jak i w ciemności przy oświetleniu przez reflektory pojazdu. Norma EN ISO 20471 jasno określa wymagania dotyczące barwy i odblaskowości, a także minimalnych powierzchni oraz rozmieszczenia materiałów w odzieży ochronnej, ponadto nakłada obowiązek informowania użytkownika o maksymalnej ilości cykli oraz sposobie prania, którym może być poddana odzież przy zachowaniu odpowiedniego poziomu ochrony.
Norma utrzymuje podział odzieży na 3 klasy na podstawie minimalnych powierzchni materiałów odblaskowych podanych w m², przy czym klasa 1 jest najniższą a klasa 3 przedstawia najwyższy poziom widoczności.

Norma EN ISO 20471 narzuca dokładne wymagania związane z konstrukcją odzieży: w skład odzieży klasy 3. muszą wchodzić przynajmniej jedna część okrywająca tułów (wokół całego obwodu) i długie rękawy lub część okrywająca tułów i nogawki o pełnej długości.
• Na długich rękawach odzieży ostrzegawczej powinny być umieszczone dwa równoległe poziome pasy materiału odblaskowego.
• Na krótkich rękawach odzieży ostrzegawczej powinien być umieszczony jeden pas materiału odblaskowego.
• Na odzieży, której całość lub część okrywa tułów sylwetki powinna znaleźć się jedna z wersji układów taśm z materiału odblaskowego:
- dwie poziome taśmy z materiału odblaskowego opasające tułów na całym obwodzie,
- jedna pozioma taśma z materiału odblaskowego i dwie taśmy materiału odblaskowego łączące przez barki górną taśmę poziomą (z tyłu mogą być usytuowane równoległe lub prostopadłe).

Należy jednak mieć na uwadze, że ubrania te pod wpływem prania i światła, tracą po pewnym czasie swoje właściwości ochronne. Zabrudzone - nie zapewniają odpowiedniej widoczności. Dlatego użytkownicy muszą przestrzegać instrukcji użytkowania i warunków konserwacji dołączonych do odzieży.

Właściwości ochronne tej grupy odzieży zależą przede wszystkim od materiałów użytych w jej konstrukcji. Zgodnie z wymaganiami norm PN-EN 471:2005 „Odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności do użytku profesjonalnego - Metody badania i wymagania” oraz PN-EN ISO 20471:2013 w każdym przypadku odzież powinna być wykonana z udziałem:
• materiału tła o powierzchni co najmniej 0,5 m²,
• materiału odblaskowego o powierzchni co najmniej 0,13 m².

Materiał tła powinien być rozmieszczony równomiernie na powierzchni odzieży, tj. z przodu i z tyłu wielkość powierzchni powinna być w przybliżeniu równa (z tolerancją ±10%). Taśmy z materiału odblaskowego powinny poziomo opasywać tors, rękawy i nogawki spodni i nie powinny być węższe niż 50 mm.

W niektórych przypadkach ubrania, kurtki lub spodnie ostrzegawcze szyte są z udziałem innych materiałów włókienniczych. Jednak wielkość tworzonych przez nie powierzchni nie powinna powodować zmniejszenia wymaganych minimalnych wielkości powierzchni materiału tła i materiału odblaskowego.

Minimalne wymagane obszary widocznego materiału w m²

	kategoria 3	kategoria 2	kategoria 1
Materiał tła	0,8 m²	0,5 m²	0,14 m²
Materiał odblaskowy	0,2 m²	0,13 m²	0,1 m²

W przypadku użytku pozazawodowego można stosować odzież ochronną o intensywnej widzialności zgodną z normą EN 1150.

Jak rozpoznać odzież o intensywnej widzialności?

Każda część odzieży ostrzegawczej (bluza i spodnie w skompletowanym ubraniu) powinna być trwale oznaczona z podaniem następujących informacji:
• nazwa lub kod producenta lub upoważnionego przedstawiciela,
• nazwa, rodzaj lub typ wyrobu,
• wielkość odzieży zgodnie z EN ISO 13688,
• numer normy przedmiotowej EN ISO 20471 wraz z piktogramem
• piktogramy symbolizujące przepis konserwacji
• znak CE
• symbol „zapoznaj się z instrukcją użytkowania”
• maksymalna ilość cykli konserwacji

Ponadto do odzieży powinna zostać dołączona instrukcja użytkowania.

Jak prawidłowo użytkować i konserwować odzież o intensywnej widzialności?

Czy wiecie Państwo, że pracodawca nie może wypłacać ekwiwalentu za pranie odzieży tego rodzaju, gdyż powinien kontrolować sposób i metodę konserwacji, aby zgodne z obowiązującą tabelą przydziału w momencie utraty cech ochronnych wycofać ją z użytkowana?

W przypadku tego środka ochrony indywidualnej prawidłowa konserwacja ma wpływ na bezpieczeństwo pracownika.

Producent odzieży ostrzegawczej zobowiązany jest do określenia maksymalnej liczby cykli konserwacyjnych, w wyniku których nie nastąpi zmniejszenie poziomu ochrony poniżej granic określonych w normie. Użytkownik takiej odzieży powinien przestrzegać instrukcji użytkowania a przede wszystkim warunków konserwacji.

Istotną cechą materiałów tła odzieży ostrzegawczej powinna być wysoka odporność wybarwień na pranie (czyszczenie chemiczne), na działanie potu oraz na działanie światła, zwłaszcza w warunkach naturalnych. W praktyce zmniejszenie lub utrata właściwości ochronnych następuje głównie z powodu trwałego zabrudzenia odzieży lub wypłowienia materiału tła pod wpływem długiej ekspozycji na działanie światła słonecznego. Płowienie jest znacznie przyśpieszone gdy następują częste zmiany wilgotności materiału.

Podsumowując całe zagadnienie warto podkreślić, że od rzetelnego przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego i prawidłowego dokonania na tej podstawie doboru odzieży o intensywnej widzialności zależy bezpieczeństwo pracy. Takie działanie chroni nie tylko pracownika, ale także pracodawcę.

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (teks. jedn. Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650 z późn zm.)
Powrót do artykułu
2. EN ISO 13688:2013 Odzież ochronna - Wymagania ogólne
EN ISO 20471:2013 Odzież o intensywnej widzialności - Metody badania i wymagania
Powrót do artykułu

---

Opinia i spostrzeżenia specjalisty ds. Bhp w Intetoll Polska:

W spółkach Intertoll zapewniając naszym pracownikom wymaganą odzież ochronną i środki ochrony indywidulanej, nie traktujemy tego zagadnienia tylko jako spełnienie obowiązku pracodawcy. Troska o bezpieczeństwo naszych pracowników, ciągłe dążenie do poprawy warunków pracy a także charakter prowadzonych przez nas prac na autostradach i drogach ekspresowych przy występujących podczas ich realizacji zagrożeniach, stawiają ten element jako kluczowy w naszych działaniach związanych z bezpieczeństwem pracy.
Trudno mi wyobrazić sobie sytuację, w której nasi pracownicy wykonujący prace utrzymaniowe na autostradzie w bezpośrednim sąsiedztwie przejeżdżających z dużą prędkością pojazdów nie byliby wyposażeni w odzież ostrzegawczą o zwiększonym stopniu widzialności. Ten element naszego bezpieczeństwa wśród innych działań podejmowanych w trakcie prac drogowych jest kluczowy - nasi pracownicy przebywając na drodze i używając odzież ostrzegawczą mają świadomość, że są widoczni z odpowiedniej odległości dla nadjeżdżających kierowców, którzy mają dzięki temu czas, aby odpowiednio zareagować na to, co się przed nim dzieje. W tym przypadku każda ze stron ma z tego tytułu korzyści.
Należy jednak pamiętać, że sam zakup odzieży ostrzegawczej nie może być przypadkowy. Dokonując wyboru, przed ostatecznym zakupem przeprowadzamy odpowiednie analizy, uwzględniając szereg aspektów m in. charakter wykonywanych prac (w tym pory dnia), parametry odzieży i jej wymagania eksploatacyjne, komfort użytkowania, występujące zagrożenia i ocenę ryzyka. Bardzo ważnym elementem w tym procesie jest opinia naszych pracowników, którzy czynnie uczestniczą w doborze tego elementu ich indywidualnego wyposażenia.

Pracownik po otrzymaniu odpowiednio dobranej odzieży ostrzegawczej dostaje także podstawowe informacje jak ją w trakcie pracy prawidłowo użytkować, tak aby spełniała swoje funkcje ostrzegawcze oraz jak o nią dbać, aby nie utraciła swoich cech ochronnych. Chcąc pokazać pracownikom jak ważny jest sposób, w jaki noszą odzież ostrzegawczą, przeprowadziliśmy ćwiczenie przy użyciu kamizelki ostrzegawczej. W pierwszym przypadku pracownik miał na sobie ubraną i zapiętą kamizelkę ostrzegawczą, w drugiej analogicznej sytuacji kamizela nie była zapięta.

 

Sytuacja na załączonych zdjęciach dla ekspertów nie wymaga chyba komentarza.

Mamy pełną świadomość, że używana przez nas odzież ostrzegawcza nie zapewni nam całkowitego bezpieczeństwa w trakcie prac na autostradzie, ale z całą pewnością ten poziom znacznie podnosi.

Bogusław Ziędalski
Główny Specjalista ds. BHP
Intertoll Polska sp. z o.o.

INTERTOL POLSKA to spółka specjalnego przeznaczenia świadcząca usługi w zakresie rozwoju i eksploatacji infrastruktury drogowej oraz systemu poboru opłat na północnym odcinku autostrady A1 z Gdańska do Torunia (Rusocin-Toruń Południe).